W zasadzie wszyscy uczestnicy nurtu niepodległościowego pisali opracowania historyczne. Miały one formę wspomnień lub też opracowań o charakterze naukowym, ale dotyczyły z reguły wydarzeń lub formacji wojskowych, z którymi w przeszłości związany był autor. Tematyka tych opracowań koncentrowała sie na okresie II wojny swiatowej, z pominięciem - co wynikało z ówczesnych realiów - okupacji sowieckiej 1939-1941 oraz od 1944 roku.   Opierały sie na własnej wiedzy autora, na relacjach kolegów oraz na pieczołowicie gromadzonych dokumentach, z których część jest dzisiaj nieznana. Z tych względów znaczenie tych tekstów jest duże. Ich słabą stroną jest to, że były one pisane przez ludzie nie mających przygotowania historycznego. Jeżeli tekst był przeznaczony do publikacji, to pojawiały się - z jednej strony -  ograniczenia cenzuralne, z drugiej - skłonność do pomijania tematów trudnych, wstydliwych czy nawet kompromitujących.
     Pisanie opracowań historycznych pełniło różne funkcje.
    Przede wszystkim - chodziło o gromadzenie źródeł historycznych, dotyczących historii II wojny światowej, zwłaszcza działalności Armii Krajowej, która była marginalizowana w opracowaniach akademickich. Historię AK przemilczano lub fałszowano, gloryfikując dzieje Gwardii Ludowej i Armii Ludowej oraz Armii Berlinga. Opracowania świadków historii stanowiły odpowiedź na te działania władz.
     Część opracowań udało sie opublikować (zwykle w prasie lub wydawnictwach paxowskich). Stanowiły one wówczas lekcje patriotyzmu, poświęcenia, wytrwałości dla szerszego grona czytelników. Społeczeństwo, poddawane ustawicznie oficjalnej propagandzie, znajdywało w tych tekstach odniesienie do innej rzeczywistości, do innego systemu wartości. Było to niezwykle istotne w PRL-u, zwłaszcza dla młodego pokolenia, które nie znało Polski niepodległej i utożsamiało się z Polską powojenną. Publikowane opracowania historyczne stanowiły więc element walki z oficjalną ideologią i propagandą.
     Przygotowywanie opracowań historycznych pełniło też funkcje "legendy", w znaczeniu, jakie to słowo ma w pracy wywiadu. Chodzi o zalegendowanie licznych kontaktów, spotkań, narad w ramach nurtu niepodległościowego, które mogły być uznane przez władze za działalność opozycyjną, antypaństwową i rodzić odpowiedzialnośc karną uczestników. Była to legenda dobra, gdyz była prawdziwa - wynikiem tych spotkań rzeczywiście było powstawanie kolejnych opracowań.
      Opracowania, których nie udawało sie oficjalnie opublikować, trafiały nie tylko do szuflady. Przepisywano je na maszynie w kilku egzemplarzach, które przesyłano różnym osobom w kraju oraz za granicą, a także składano jeden egzemplarz do Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk (skąd po 1989 roku trafiły do Archiwum Akt Nowych).
     Większośc opracowań nie opublikowanych, a także te, które opublikowano w prasie, jest dzisiaj niedostępnych lub też są trudno dostępne. Naszym celem jest przywrócenie tych tekstów do oficjalnego obiegu, jako ważnych źródeł historycznych.
     Opracowania historyczne dzielimy na następujące typy: